تاریخچه و فرهنگ استفاده شومینه در منزل از کجا شروع شد

تاریخچه و فرهنگ استفاده شومینه در منزل از کجا شروع شد

در هر پنج قاره، شواهدی از فرهنگ استفاده و تاریخچه شومینه ماقبل تاریخ وجود دارد. در ابتدا، شومینه به‌صورت یک گودال آتش بود که گرما و حرارت لازم برای پخت‌وپز را فراهم می‌کرد. با گذشت زمان، این گودال‌های آتش به اجاق‌های مرتفع درون ساختمان‌ها تبدیل شدند. چالش اصلی استفاده شومینه اولیه در فضای داخلی، تولید مقدار زیادی دود سمی و آزاردهنده بود.

برای تهویه دود، پنجره‌ها را باز می‌کردند یا سوراخی در سقف ایجاد می‌کردند. همان‌طور که در خانه‌های روستایی قرن شانزدهم و هفدهم مشاهده می‌شود، تالارهای بزرگ قرون‌وسطایی در املاک و قلعه‌های بزرگ دارای اجاق‌هایی در مرکز خود بودند که آتش در آن‌ها می‌سوخت و دود از طریق یک دریچه در سقف خارج می‌شد.

برای جلوگیری از ورود برف و باران از این دریچه‌ها، در قرون‌وسطی قسمتهایی طراحی شدند. در همین دوره، سایبان‌های دود نیز اختراع شدند. در ادامه به بررسی تاریخچه شومینه خواهیم پرداخت.

تاریخچه استفاده از شومینه

تاریخچه شومینه‌ها، اختراع دودکش برای آن‌ها را به اروپای شمالی در قرن یازدهم یا دوازدهم نسبت می‌دهد. دودکش‌ها سرانجام مشکل دود را حل کردند. آن‌ها باعث ایجاد کشش در شومینه شدند و امکان نصب شومینه در چندین اتاق را فراهم کردند. بااین‌حال، دودکش‌ها بلافاصله همه‌گیر نشدند، زیرا ساخت و نگهداری آن‌ها پرهزینه بود. در ابتدا، شومینه‌های اولیه معمولاً از سنگ ساخته می‌شدند تا اینکه بعدها آجر جایگزین آن شد.

یکی از یافته‌های قرون‌وسطایی که امروزه دوباره موردتوجه قرار گرفته، این است که دیوارهای ضخیم بنایی در مقابل شومینه‌ها می‌توانند گرما را جذب کرده و دوباره منتشر کنند. همچنین مشخص شد که شومینه‌هایی با طراحی مستطیلی عملکرد بسیار بهتری داشته، درحالی‌که کناره‌های مورب در شومینه‌ها باعث بازتاب بهتر گرما می‌شوند.

طی سال‌ها، طراحی شومینه دستخوش تغییرات متعددی شده تا به شکل زیبایی که امروزه می‌بینیم تبدیل شود. بااین‌حال، تاریخچه و فرهنگ استفاده شومینه نشان می‌دهد که برخی از ویژگی‌های آن قرن‌ها بدون تغییر باقی مانده‌اند. ازجمله این موارد، انبرها هستند که از قرن پانزدهم تاکنون تغییری نکرده‌اند.

دوران قرون وسطی: شومینه‌ها و دودکش‌های سنگی قدیم

دوران قرون وسطی، که به آن اعصار تاریک نیز گفته می‌شود، دوره‌ای بین قرن پنجم تا پانزدهم میلادی بود. این دوره با زندگی اکثریت مردم در جوامع کوچک روستایی مشخص می‌شد. خانه‌های آن زمان ساده و از مواد طبیعی ساخته شده بودند و در فصول سرد، شومینه‌های چوب‌سوز منبع حیاتی گرما محسوب می‌شدند.

در این دوره مردم از گودال‌های آتش فاصله گرفته و شومینه‌ها تا حدی پیشرفت کرده بودند که درون دیوارها ساخته می‌شدند. در همین دوران بود که طاقچه‌های شومینه معرفی شدند.

در آن زمان، شومینه‌ها فقط منبع گرما نبودند؛ بلکه مکانی برای تجمع افراد و تبادل اجتماعی نیز به شمار می‌رفتند. به همین دلیل، شومینه مرکز زندگی در خانه‌ها بود. در قرن دوازدهم، اشراف فرانسوی و انگلیسی شروع به ساخت خانه‌های سنگی و قلعه‌ها کردند که در آن‌ها شومینه نصب شده بود.

برای هدایت دود به خارج از ساختمان و جلوگیری از آزار ساکنان، دودکش‌های سنگی اضافه شدند. این دوره همچنین زمانی بود که مردم انواع مختلفی از طراحی دودکش‌ها را آزمایش کردند. اما چه با قسمت‌های بالای دودکش و چه بدون آن، شومینه‌ها عمدتاً در داخل دیوارها تعبیه می‌شدند.

در ادامه با بررسی تاریخچه شومینه خواهیم دریافت که افزودن دودکش به خانه‌های سنگی مزایای زیادی به همراه داشت. یکی از مهم‌ترین مزایای آن این بود که خانه‌ها می‌توانستند با سقف‌های کوتاه‌تر ساخته شوند، زیرا خطر آتش‌سوزی، که در شومینه‌های مرکزی رایج بود، تا حد زیادی کاهش یافت.

نور شومینه نیز آن را به فضایی ایده‌آل برای کار تبدیل می‌کرد. بااین‌حال، از آنجا که فضای کمتری برای نشستن دور آتش وجود داشت، تنها تعداد محدودی از افراد می‌توانستند از گرمای آن بهره‌مند شوند. با گذر زمان، اتاق‌ها کوچک‌تر و صمیمی‌تر ساخته شدند.

در دوران قرون وسطی، شومینه‌ها فراتر از یک منبع گرما در ماه‌های سرد بودند. آن‌ها به مرکز اجتماعی خانه تبدیل شدند، جایی که خانواده‌ها گرد هم می‌آمدند و داستان‌های خود را به اشتراک می‌گذاشتند. به همین دلیل، شومینه تأثیر قابل‌توجهی بر ادبیات و فرهنگ عامه داشت و مکانی بود که شخصیت‌های مهم در آن ملاقات می‌کردند. در اشعار قرون وسطی، شومینه نمادی از اجتماع و خانه بود.

بااین‌حال، شومینه‌ها در قرون وسطی محدودیت‌هایی نیز داشتند. آن‌ها از نظر ظاهری جذاب نبودند، کارایی کمی داشتند و برای روشن ماندن به مقدار زیادی چوب نیاز داشتند. این محدودیت‌ها زمینه را برای اختراعات جدیدی در تاریخچه شومینه مانند افزودن طاقچه‌های تزئینی به شومینه‌ها فراهم کرد.

تحولات شومینه در طول زمان

در دوره رنسانس، طاقچه‌های شومینه دارای قسمت بالایی حکاکی‌شده از جنس چوب بلوط بودند که عرض کل اتاق را در بر می‌گرفت. گاهی روی آن مجسمه‌هایی قرار می‌دادند. در قرن هفدهم، اینیگو جونز سبک اصیل ایتالیایی را معرفی کرد که طراحی ساده‌تری داشت و معمولاً شامل یک قفسه معمولی و قاب‌های تزئینی می‌شد.

اما در اواخر قرن هفدهم، این سبک کنار گذاشته شد و قالب‌گیری‌های قدیمی‌تر و کارآمدتر جایگزین آن شد، به‌طوری‌که قفسه حذف شد.

سپس در قرن هجدهم، معماران دوباره به طراحی کلاسیک اینیگو جونز بازگشتند. این سبک بعدها با طراحی آدام برادران جایگزین شد، که از چوب همراه با تزئینات قالب‌ریزی‌شده ساخته می‌شد.لازم به ذکر است سال‌ها، طاقچه شومینه شاخص‌ترین عنصر تزئینی اتاق بود.

بااین‌حال، با کاهش اندازه شومینه‌ها و ظهور روش‌های گرمایشی کارآمدتر، اهمیت عملی و هنری طاقچه‌ها کاهش یافت. بااین‌وجود، افزودن یک طاقچه شومینه به خانه، حس کلاسیک و زیبایی خاصی به فضا بخشیده و ارزش خانه را افزایش می‌دهد. نکته مثبت این است که می‌توان با استفاده از طرح‌های متنوع، به ظاهر دلخواه دست یافت.

طاقچه‌های رنگ‌شده شومینه نیز امروزه محبوبیت زیادی دارند. برای مثال محافظ‌های شومینه یکی از اصلی‌ترین اجزای آن هستند که در تاریخچه شومینه به آن اضافه شدند.

محافظ‌های شومینه از لوازم جانبی مهمی هستند که نه‌تنها ایمنی، بلکه زیبایی را نیز به خانه اضافه می‌کنند. براساس تاریخچه شومینه شناخته‌شده محافظ‌های شومینه، این وسایل عمدتاً برای جلوگیری از افتادن تکه‌های چوب و جلوگیری از پرتاب شدن جرقه‌های آتش به افراد استفاده می‌شدند.

محافظ‌های شومینه تزئینی در دوران ویکتوریایی طراحی شدند تا گرمای شومینه را به‌طور یکنواخت در فضا پخش کنند. امروزه، محافظ‌های شومینه علاوه بر جلوگیری از ورود کودکان و حیوانات خانگی به داخل شومینه، از پرتاب شدن جرقه‌ها به فرش و وسایل منزل نیز جلوگیری می‌کنند.

مدل‌های متنوعی از این وسیله در بازار موجود است و هنگام انتخاب آن، باید نوع شومینه خود را در نظر بگیرید. همچنین در هنر معماری امروزی به بررسی نوع شومینه مناسب برای هماهنگی آن با دیگر اجزای خانه و مدل دکوراسیون آن توجه زیادی می‌شود.

سخن پایانی

با بررسی تاریخچه شومینه، خواهیم دریافت شومینه‌ها نقش اساسی در زندگی انسان‌ها داشته و کاربردهای متنوعی داشته‌اند. در ابتدا، آن‌ها برای تأمین گرما و پخت‌ و پز استفاده می‌شدند. با گذر زمان، کاربری شومینه تغییر کرد و در برخی خانه‌های قدیمی، دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

بااین‌حال، اجاق همچنان نمادی از خانه محسوب می‌شود. طاقچه‌های شومینه نیز بیشتر به‌عنوان عنصری تزئینی برای زیباسازی فضای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه نیز طیف گسترده‌ای از سبک‌ها و طراحی‌های شومینه در خانه‌های مدرن به کار می‌رود تا با دکوراسیون داخلی هماهنگ باشد.

البته صرف‌نظر از اینکه از شومینه خود مرتب استفاده می‌کنید یا نه، داشتن لوازم جانبی مناسب همیشه ایده خوبی است. همچنین، لوازم جانبی شومینه می‌توانند هدیه‌ای عالی برای کسانی باشند که شومینه دارند. این وسایل را می‌توان روی طاقچه شومینه قرار داد و در مواقع نیاز از آن‌ها استفاده کرد.